Çocuklarda görsel zekâ ya da diğer adıyla uzamsal zekâ hayatın her anında büyük bir öneme sahiptir. Bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) alanlarında başarılı olmanın de görsel sanatlarda ilerlemenin de temelinde uzamsal zekâ yer alır. Bu zekâ türü ayakkabı bağlamaktan yolda takılıp düşmeden yürümeye kadar akla gelebilecek her alanda büyük bir öneme sahip olduğundan çocuk gelişiminde görsel zekâ odaklı oyunlara ve aktivitelere yer verilmesi önerilir. Çocuklarda görsel zeka nasıl geliştirilir? sorusunun yanıtına geçmeden önce görsel-uzamsal zekâ nedir sorusunun yanıtına bakalım.
Görsel Zeka Nedir?
Görsel-uzamsal zekâ görsel bilgileri algıma, analiz etme ve hatırlama yeteneği olarak ifade edilebilir. Bireyin kendisini ve çevresindeki diğer insanları ve nesneleri görselleştirebilmeye imkan sunar. Görsel-uzamsal zekâ görme yeteneği ile alakalı değildir. Çocuklarda görsel zekayı geliştirmek için oyunların ve aktivitelerin gücünden sıkça yararlanılmaktadır. İşte o aktivitelerden bazıları:
Şekilleri Çizmeyi Öğretin
Çizim yapmak öğrenmek için en etkili yöntemlerden birisidir. Bir yapının, sistemin, nesnenin ya da kavramın çiziminin yapılması onu daha iyi anlamaya yardımcı olur. Nasıl bilimsel kavramları öğrenmek için formüller üzerinde çalışılıyorsa mekânsal kavramların öğrenilmesi için de nesnelerin ve şekillerin üzerinde çalışması önerilir. Çocukların çizim yapmaları ve şekilleri çizerek öğrenmeleri mekânsal algılarını olumlu etkilerken görsel zekâlarını da destekler.
Harita Kullanımı
Çocuklarla yapılacak aktiviteler arasında hazine oyunları popülerdir ve çocuklar bu oyunlarda keyif alırlar. Hazine avlarını çocukların görsel zekâlarını geliştirme odağında yeniden düzenleyebilirsiniz. Elbette çocuklar için hazırlanan haritaların aşırı detaylı olmaması gerekir. Ancak küçük ölçekli haritalar ile çalışmalar yapılabilir. Evin kat planı çizilerek hazine avı organize edilebilir. Kat planına bakarak çocukların eşyalarını saklamaları ve sakladıkları yeri işaretlemeleri de istenebilir. Çocukların harika okuma becerileri gelişmesi görsel zekâlarına büyük katkı sağlar.
Origami
Bir şekli ya da nesneli elde etmek için bir parça kağıdın nasıl katlanması gerektiğini muhtemelen daha önce düşünmemişsinizdir. Bu tür aktiviteleri yapmak zihinsel katlama yeteneğini yani bir şeklin/nesnenin nasıl ortaya çıkabileceğini hayal edebilme yeteneğini destekler. Özellikle STEM (Science, technology, engineering, math) alanlarında performansı artmak için origami gibi aktivitelerin daha sık yapılması önerilir.
Puzzle ve Tangram Bulmacalar
Çocuklarda görsel zekâyı geliştirmek için puzzle ve tangram bulmacalardan destek alınabilir. Bu tür oyunlar görsel ve uzamsal zekânın gelişmesinde çok büyük etkiye sahiptir. Yapılan çalışmalarda puzzle ve tangam bulmacalarla daha çok ilgilenen çocukların görsel ve uzamsal zekâlarının daha çok geliştiğimi göstermiştir. Farklı yaş grupları için sunulan puzzle çeşitlerini burayı tıklayarak inceleyebilirsiniz.
Fotoğrafçılık
Çocukları fotoğraf çekmeye teşvik etmek görsel zekâlarını geliştirmek için harika bir yoldur. Fotoğrafçılık sayesinde çocukları farklı kamera açılarının görüşe etkisini öğrenirler. Bunun yanı sıra zoom yapma da ölçekleme algılarının gelişmesine yardımcı olur.
Müze ve Galeri Ziyaretleri
Çocukların görsel zekâlarının gelişmesi için müze ve galerileri gezmeleri oldukça faydalıdır. Farklı bakış açılarını tanımanın yanı sıra nesnelerin, insanların ve şekillerin nasıl resmedildiğini görmeler, sanat eserlerinin yansıttığı şeyler üzerinde düşünmeleri görsel zekâları açısından oldukça faydalıdır.
Video Oyunları
Pek çok ebeveyn video oyunlarının olumsuz etkilerini göz önünde bulundurarak çocuklarını oyunlardan uzak tutmaya çalışır. Şiddet içerikli oyunlar söz konusu olduğunda ailelerin haklılığı görmezden gelinmeyecek bir gerçektir. Ancak kontrol altında her şeyden fayda sağlanabileceği unutulmamalıdır. Video oyunları söz konusu olduğunda süre kısıtı koymak, uykusuzluk gibi ihtimalleri ortadan kaldırmak için belirli bir kural listesi yapıldığı takdirde tetris ve benzeri, şiddet içermeyen oyunların uzamsal zekâyı desteklediği bilinmektedir. Yapılan bir araştırmada iki gruba ayrılan çocuklardan bir grup haftada 1 saat tetris, diğer grup ise solitaire oynadı. 2 haftanın sonunda Tetris oynayan çocukların mekansal düşünme odaklı testlerinin daha başarılı sonuç verdiği görüldü.
İnşa Etme Üzerine Aktiveteler
Çocuklar bir şeyler inşa etmeyi severler. Bir ev, okul, hastan ya da bahçe yapmak çocuklar için keyifli bir aktivitedir. Günümüzde ahşap veya plastikten üretilmiş farklı yaş gruplarına uygun inşaat oyuncakları vardır. Blok oyunları olarak da bilinen bu oyunlar sayesinde çocukların zihinsel rotasyon yetenekleri gelişir. Mıknatıslı karolar da çocukların inşa etme üzerine yapabileceği güzel aktiviteler arasında yer alır. Farklı konseptlerde sunulan mıknatıslı oyuncakları burayı tıklayarak inceleyebilirsiniz.
Görsel Zekâ Geliştirilen Oyuncak Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çocukların görsel zekâsını geliştirecek bir oyuncak satın alırken birkaç temel unsura dikkat edilmesi gerekir. Alınacak oyuncağın çocuğun yaş grubuna veya gelişim durumuna uygun olması çok önemlidir. Doğru yaş grubunda veya seviyede oyuncak seçimi yapılmadığı zaman çocuk oyunu çözemeyebilir ve sıkılır. Bu durumda çocuğun kendini yetersiz ve başarısız hissetmesi ihtimali vardır. Yaş grubuna ve gelişimine uygun olmayan oyuncakları fark etmek çok kolaydır. Böyle bir durumda çocuk oyuncağa ilgi göstermeyecektir. Bununla karşılaşıldığı zaman çocuk oyun için zorlanmamalı
Doğru gelişim amacına odaklanarak oyuncak ve aktivite seçim yapılmalıdır. Çocuklarda görsel hafıza nasıl geliştirilir? Sorusunun yanıtı ile çocuklarda görsel zekâ nasıl geliştirilir? Sorusunun yanıtı tamamen farklı ele alınmalıdır. Birbiri ile karıştırılan bu iki konunun ayrı ayrı ele alınması önerilir. Zekânın gelişmesi için çocukların zihnin uyarılması, hayal etmeye, algılamaya ve modellemeye teşvik edilmesi gerekirken hafızayı desteklemek için eşleştirme oyunlarıyla çocuğun odaklandığı bilgileri aklında tutması sağlanmalıdır.
Tek bir doğru oyun, oyuncak ya da aktivite yoktur. Çocukların beğenilerine ve eğlence anlayışlarına uygun oyunların kurgulanması gelişim açısından her zaman çok önemlidir.